Kamica nerkowa i moczowodowa
Mechanizm powstawania złogów w obrębie układu moczowego nie jest do końca poznany.
Ich powstawanie i powiększanie przyspiesza niekorzystny odczyn moczu (zbyt kwaśny lub zasadowy). Dodatkowo na formowanie się złogów istotny wpływ mają: zastój i/lub zakażenie moczu, niedobór w moczu substancji przeciwdziałających kamicy oraz występowanie w moczu organicznych jąder krystalizacji
Rodzaje kamieni moczowych:
- fosforanowo-wapniowe
- szczawianowo-wapniowe
- moczanowe (z kwasu moczowego)
- cystynowe
- struwitowe – powstające w przebiegu przewlekłych zakażeń układu moczowego
Objawy kliniczne:
- kolka nerkowa – silny ból okolicy lędźwiowej, promieniujący do podbrzusza, zewnętrznych narządów płciowych lub przyśrodkowej powierzchni uda, wywołany znacznym utrudnieniem lub całkowitym zablokowaniem odpływu moczu z nerki przez kamień położony w miedniczce nerkowej lub moczowodzie;
- parcie na mocz;
- zaburzenia mikcji;
- nudności, wymioty;
- wzdęcie brzucha.
Bóle nie są zależne od pozycji ciała i ruchów.
Diagnostyka:
- badanie usg – ultrasonografia umożliwia uwidocznienie kamienia, określenie stopnia zastoju moczu nad kamieniem oraz ocenę miąższu nerki;
- zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej – umożliwia rozpoznawanie kamieni cieniujących, ocenę ich wielkości i położenia w drogach moczowych;
- urografia – obrazuje położenie i wielkość złogów oraz morfologię i czynność nerek;
- badania laboratoryjne krwi i moczu.
Leczenie
- postępowanie doraźne – opanowanie bólu;
- leczenie wspomagające – nawodnienie (doustne lub dożylne) i aktywność ruchowa;
- w niektórych sytuacjach klinicznych odprowadzenie moczu z nerki poprzez:
- wytworzenie przetoki nerkowej przez nakłucie przezskórne
- wprowadzenie do nerki cewnika moczowodowego lub cewnika podwójnie zagiętego (tzw. cewnik pig-tail, podwójne J);
- leczenie zabiegowe.
Większość kamieni moczowych ulega samoistnemu wydaleniu. Niekiedy jednak konieczne jest podjęcie leczenia zabiegowego. Do metod zabiegowych w leczeniu kamicy zaliczamy:
- Litotrypsja falami uderzeniowymi generowanymi pozaustrojowo (extracorporeal shock wave lithotrypsy; ESWL
Wskazania:
ESWL można zastosować w przypadku złogów umiejscowione w:
– kielichach nerkowych;
– miedniczce nerkowej, wielkości do 1,5-2 cm;
– moczowodzie.
Przeciwwskazania:
– ciąża;
– objawowe zakażenie układu moczowego;
– przeszkoda w odpływie moczu znajdująca się poniżej kamienia;
– zaburzenia krzepnięcia krwi.
Powikłania:
– związane z działaniem fali uderzeniowej: zmiany na skórze, krwiaki okołonerkowe i nerkowe, uszkodzenie narządów sąsiadujących z nerką (wyjątkowo rzadkie);
– związane z wydalaniem złogów: ból, kolka nerkowa, krwiomocz.
- Ureterorenoskopia (URS, fURS)
- Usuwanie kamieni z moczowodu lub nerki pod kontrolą wzroku za pomocą ureterorenoskopu sztywnego lub giętkiego. Jest to endoskop wprowadzany przez cewkę moczową i pęcherz do światła moczowodu lub układu kielichowo-miedniczkowego nerki, przez który można wprowadzić urządzenie kruszące złóg lub umożliwiające jego usunięcie
Wskazania:
– kamienie moczowodowe, niewielkie kamienie nerkowe.
Przeciwwskazania:
– zakażenie układu moczowego.
Powikłania:
– uszkodzenie ściany moczowodu,
– krwawienie,
– zakażenie układu moczowego,
– zwężenie moczowodu,
– odpływ pęcherzowo-moczowodowy.
- Przezskórna nefrolitotrypsja (percutaneous nephrolithotripsy, PCNL)
- Usuwanie kamieni z układu kielichowo – miedniczkowego nerki lub z górnego odcinka moczowodu przy pomocy endoskopu (nefroskopu) wprowadzanego do nerki na drodze przezskórnej.
Wskazania:
– duże kamienie umiejscowione w kielichach lub miedniczce nerkowej,
– kamica odlewowa nerki,
– kamień w uchyłku kielicha nerki,
– kamica nerki towarzysząca zwężeniu połączenia miedniczkowo-moczowodowego.
Przeciwwskazania:
– zaburzenia krzepnięcia krwi,
– ciąża,
– niektóre wady anatomiczne nerki,
– wady układu kostno-szkieletowego uniemożliwiające właściwe nakłucie nerki,
– schorzenia układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego uniemożliwiające ułożenie na brzuchu.
Powikłania:
– krwawienie,
– perforacja układu kielichowo-miedniczkowego,
– uszkodzenie narządów sąsiadujących z nerką,
– zakażenie układu moczowego,
– krwiak okołonerkowy,
– zatrucie wodne,
– zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego.
- Leczenie operacyjne i laparoskopowe
W leczeniu operacyjnym stosuje się następujące zabiegi:
– pielolitotomia – usuwanie kamieni z nerki w wyniku nacięcia jej miedniczki,
– pielolitotomia i nefrolitotomia – usuwanie kamieni z nerki w wyniku nacięcia miedniczki oraz nacięcia miąższu nerki nad złogami w kielichach,
– ureterolitotomia – usuwanie kamieni z moczowodu.
Wskazania:
– całkowita lub rozległa odlewowa kamica nerek,
– kamica z towarzyszącymi nieprawidłowościami anatomicznymi układu moczowego,
– duże kamienie moczowodowe.
Powikłania:
– krwawienie,
– zakażenie układu moczowego,
– powikłania chirurgiczne związane z otwartym lub laparoskopowym zabiegiem operacyjnym (krwawienie, uszkodzenie sąsiadujących narządów, złe gojenie rany).
__________________________________________________________________________________
Pęcherz moczowy
Najczęstszą przyczyną kamicy pęcherza moczowego jest podpęcherzowa przeszkoda w odpływie moczu (łagodny rozrost gruczołu krokowego, zwężenie szyi pęcherza, zwężenie cewki moczowej, zaburzenia neurogenne).
Objawy kliniczne:
- ból nad spojeniem łonowym, w okolicy krocza, narządów płciowych zewnętrznych,
- krwiomocz,
- częstomocz, parcia naglące,
- przerywany strumień moczu.
Rozpoznanie:
– ultrasonografia i zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej.
Leczenie:
– zabiegowe usunięcie kamienia i jednoczesne usunięcie przeszkody podpęcherzowej:
- operacja otwarta – cysotlitotomia (wraz z adenomektomią) – operacja polega na usunięciu złogu z pęcherza moczowego (oraz wyłuszczeniu gruczolaka stercza),
- zabieg endoskopowy – litotrypsja i litolapaksja (wraz z przezcewkową resekcją gruczołu krokowego) – litotrypsja polega na kruszeniu złogu, litolapaksja na wypłukaniu powstałych podczas kruczenia okruchów.